Vì sao một số ngôn ngữ lại có giới tính?

Đối với chúng ta, việc phân biệt giới tính trong ngữ pháp là một trong những khía cạnh gây phiền toái nhất khi học một ngôn ngữ mới.

Nhà văn Mỹ Mark Twain đã từng viết về tiếng Đức như thế này: “Miệng, cổ, khuỷu tay, ngón tay, móng tay, chân và cơ thể của một người là giống đực, còn đầu của người đó là giống đực hoặc giống trung theo từ được chọn để biểu thị nó, và không theo giới tính của cá nhân người đó! Mũi, môi, vai, ngực, bàn tay và ngón chân của một người là giống cái; và tóc, tai, mắt, cằm, cẳng chân, đầu gối, tim và lương tri của người đó không thuộc bất kỳ giống nào!”

Dường như những danh từ mang giới tính này không có ý nghĩa nhiều, đúng không? Và cũng có rất nhiều ngôn ngữ trên thế giới phân chia các danh từ theo “giới tính”, thường là bằng những cách khá ngẫu nhiên. Dưới đây những đặc trưng ngôn ngữ thú vị này, cùng với một số mẹo giúp cho việc học các ngôn ngữ bị giới tính hóa (gendered language) trở nên dễ dàng hơn.

“Giống ngữ pháp” và “giống tự nhiên”

Việc phân biệt giữa giống trong ngữ pháp và giống trong tự nhiên rất quan trọng. Giống tự nhiên chỉ đơn giản là giới tính của một người, một con vật hoặc một nhân vật. Giống ngữ pháp là một cách để phân loại danh từ; nó không nhất thiết phải phù hợp với “giống tự nhiên” của người hoặc vật được mô tả.

Ở một số ngôn ngữ, giống ngữ pháp không chỉ là giống “đực” và “cái”. Có cả giống “trung”, thậm chí có những giống khác nhau cho vật thể sống và vật thể vô tri vô giác.

Các ngôn ngữ cũng có những cách khác nhau để phân định giới tính. Một số ngôn ngữ phân định giới tính bằng các đặc tính vật lý của vật thể được nói đến. Thông thường thì quan điểm thần thoại học và quan điểm văn hóa cũng được đề cập đến. Ví dụ, trong ngôn ngữ Alamblak của Papua New Guinea, giống đực “bao gồm những thứ cao hoặc dài và mảnh hoặc hẹp (ví dụ: cá, rắn, mũi tên và cây nhỏ).”

Trong khi đó, ngôn ngữ Zande của châu Phi chia các danh từ thành 4 giống: đực, cái, động vật và vật thể vô tri. Tuy nhiên, một số vật thể vô tri quan trọng trong thần thoại Zande lại được phân loại thành vật thể sống.

Các ngôn ngữ khác phân định giới tính dựa vào hậu tố của từ. Ví dụ, từ trong tiếng Tây Ban Nha kết thúc bằng -a thường là giống cái. Đó là lý do tại sao la mesa (cái bàn) là giống cái mặc dù về mặt tự nhiên cái bàn không có giới tính.

Tại sao lại phân chia danh từ theo giới tính?

Tại sao ngôn ngữ bị giới tính hóa tồn tại? Xét cho cùng, tiếng Anh vẫn rất phổ biến mà không cần gán giới tính “cái” và “đực” cho các đối tượng không có giới tính tự nhiên.

Trên thực tế, tiếng Anh cũng đã từng là ngôn ngữ bị giới tính hóa. Người ta ngừng việc phân loại hầu hết các danh từ theo giới tính trong tiếng Anh từ thời Trung cổ.

Về cơ bản, giới tính trong ngôn ngữ chỉ là một cách để phân chia danh từ thành các loại. Trên thực tế, theo một số nhà ngôn ngữ học, “giống ngữ pháp” và “loại danh từ” tương tự nhau. Đây là di sản từ quá khứ xa xôi của chúng ta. Các nhà nghiên cứu tin rằng Ngôn ngữ Tiền hệ Ấn-Âu có hai giống: có sự sống và vô tri vô giác. Trong một số trường hợp, điều đó cũng có thể khiến cho việc sử dụng rõ các đại từ trở nên dễ dàng hơn khi bạn đang nói về nhiều đối tượng.

Những sự thật thú vị về giới tính và ngôn ngữ

Trong tiếng Bồ Đào Nha, từ mulherão có nghĩa là “người phụ nữ gợi cảm.” Tuy nhiên, bản thân từ đó lại là giống đực.

Trong ngôn ngữ Ket của Siberia, “những vật [danh từ] không quan trọng với Ket đều là giống cái, trong khi những đối tượng quan trọng (ví dụ như cá, gỗ) lại là giống đực.” Đều này có khả năng cho thấy được địa vị của người phụ nữ trong xã hội Ket.

Từ chỉ vẻ “nam tính” là giống cái trong những ngôn ngữ sau đây: tiếng Tây Ban Nha, tiếng Latin, tiếng Đức, tiếng Ba Lan, tiếng Nga và tiếng Hindi.

Tips cho người học ngôn ngữ

Nếu ngôn ngữ mẹ đẻ của bạn là một thứ tiếng không bị giới tính hóa, như tiếng Việt, tiếng Anh, việc cố gắng học một ngôn ngữ bị giới tính hóa có thể rất rắc rối. Bạn phải nhớ từ nào đi với giống nào, sự phân loại này thường là hoàn toàn tùy ý và phản trực giác. Dưới đây là một số gợi ý hữu ích.

Khi bạn ghi nhớ từ vựng, hãy đồng thời ghi nhớ các danh từ và mạo từ. Sẽ là không đủ khi biết được rằng “lápiz” có nghĩa là bút chì. Hãy ghi nhớ “el lápiz”, và mạo từ giống đực “el” biểu thị giới tính.

Tốt hơn là, hầu hết các ngôn ngữ có giới tính cũng có một nhóm hậu tố cụ thể thường là giống này hoặc giống khác. Ví dụ, danh từ kết thúc bằng -a thường là giống cái trong tiếng Tây Ban Nha. Hãy cố gắng ghi nhớ những điều này, cùng với bất kỳ trường hợp ngoại lệ đáng chú ý nào. Quyển sách Benny Lewis of Fluent in 3 Months đưa ra lời khuyên sau đây: “Nếu bạn không biết, hãy đoán! Nghiêm túc đấy, việc học một ngôn ngữ gần như là không thể nếu bạn không sẵn sàng tự gây rắc rối cho mình một chút bằng cách cố gắng nói thứ tiếng đó. Vì vậy …hãy đoán.” Rất có thể bạn sẽ vẫn hiểu được. Kịch bản cho trường hợp xấu nhất là, bạn sẽ mắc lỗi khá buồn cười chẳng hạn.

Nhưng đừng quá khắt khe với chính mình. Một nghiên cứu cho thấy rằng ngay cả người bản địa nói tiếng Pháp đã có một khoảng thời gian khó khăn để thống nhất về giống nào đi với từ nào. Công việc này thật khó khăn.

Khi ngữ pháp và luật bình đẳng giới xung đột

“Chìa khóa” có gì giống với một người phụ nữ? Vâng, một nghiên cứu cho thấy rằng nếu bạn nói tiếng Tây Ban Nha (hoặc một ngôn ngữ khác mà từ “chìa khóa” là giống cái), bạn có thể mô tả chìa khóa là “phức tạp”, “nhỏ” và “đáng yêu”. Trong khi đó, nếu bạn nói tiếng Đức (hay một ngôn ngữ khác trong đó “chìa khóa” là giống đực), bạn có thể sử dụng những từ như “nặng”, “kim loại” và “răng cưa”.

Hơn nữa, một nghiên cứu khác đã xem xét các ngôn ngữ trên thế giới và nhận thấy rằng “bình quân các quốc gia nơi nói những ngôn ngữ bị giới tính hóa xếp hạng thấp trên thang điểm về bình đẳng giới.”

Cuối cùng, một số ngôn ngữ có thể thoát khỏi sự phân biệt giới tính vô nghĩa vì những quốc gia đó nói rằng họ đang theo đuổi sự bình đẳng giữa nam và nữ giới. Tờ báo The Guardian cho rằng điều này có thể sẽ xảy ra với tiếng Đức.

Bạn nghĩ như thế nào về vấn đề này? Có phải giới tính ngữ pháp làm cho việc học một ngôn ngữ mới khó khăn hơn? Các ngôn ngữ sử dụng giới tính ngữ pháp nên thử bỏ sự phân biệt giới tính trong danh từ này, hay đó là một tương lai quá xa? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn!

Nguồn: k-international.com